Intrigerend beeld, fascinerende tentoonstelling. Geen touw aan vast te knopen, desondanks sterk geheel en de moeite om snel nog even mee te pikken. Het beste natuurlijk zonder mensen, maar wellicht biedt de artist talk/performance zondag (laatste dag) 14:00 uur soelaas en/of context waar het duiding betreft...
[continue reading]

Tijdbetwisters In De Kunstwereld
Het meest interessante aan tijd vind ik het idee dat tijd een idee is. Tijd was er niet altijd; tijd is gebonden aan ruimte en regels, en laat ik hier niet te veel over schrijven want ik weet nu al dat ik over twee zinnen mezelf in de knoop schrijf. Op de Museumnacht in Den Haag is er een tijdkunstenaar die, eigenlijk net zoals alle andere kunstenaars, de kijker een ander idee wil geven. Over tijd...
[continue reading]

Bij West opent een tentoonstelling van Patrick Bernatchez en Guillaume van Roberge. Dekunstenaars verzorgen een performance met een installatie bestaande uit een aantal draaitafels en LP's met opnamen van de Goldberg-variaties uitgevoerd door Glen Gould. Lounge met hier een daar verrassende beats...
[continue reading]

Museumnacht Den Haag
Bij West opende Lost in Time, een samenwerking tussen Patrick Bernatchez en Guillaume-Van Roberge waarin tijd centraal staat. Met name de installatie 77K – 1er Mouvement maakte indruk. Begeleid door de Goldbergvariaties van Bach (door Glenn Gould) beweegt een donkere ruiter met helm op een witte achtergrond, als in de sneeuw. Het kleurcontrast en de rustgevende loop van de langspeelplaten in combinatie met het geluid van de projector zorgen voor een mooi ensemble over het concept van tijd, waarbij de tijd hoe langer je kijkt meer lijkt te vervagen...
[continue reading]

Sneeuwblind door de tijd met Patrick Bernatchez (2012)
Alle kunst gaat over tijd en elk kunstwerk is een tijdmachine. Niets is minder waar in het veelgelaagde werk van de Canadese kunstenaar Patrick Bernatchez, die met zijn conceptuele en multidisciplinaire expositie Lost in Time, Fraktion 1 de beschouwer in een minstens duizend jaar lange reis stort.

Onder glas, op een zilverkleurig spiegelende sokkel in een nauwelijks verlichte ruimte, ligt een zwart polshorloge. De wijzerplaat is blanco, maar de enkele wijzer geeft aan dat het iets na twaalf uur zou kunnen zijn. Of het middernacht is of dat juist de middag is aangebroken, blijft onduidelijk. Maar we mogen er zeker van zijn dat er iets is begonnen. Het sober maar hi-tech en vooral duurzaam vormgegeven horloge markeert het vertrekpunt voor de rondgang langs het werk van Patrick Bernatchez (1972, Montreal). Het gestage getik van het uurwerk, indringend versterkt door een verdekt opgestelde luidspreker, wijst de beschouwer in eerste instantie niet zozeer op zijn sterfelijkheid als wel op zijn agenda voor deze dag. Tijd is kostbaar, we hebben nog zoveel te doen, niet in de laatste plaats het evenredig veel tijd besteden aan de andere onderdelen van deze expositie waarvan de titel, Lost In Time, onmiddellijk al een gevoel van onrust teweeg brengt.

Het op den duur irritante getik maant ons verder te gaan, om op te schieten. Tijd is geld. Hoe lang willen we hier blijven kijken? In ieder geval totdat we de wijzer hebben zien bewegen en er een minuut is verstreken. Die minuut lijkt een eeuwigheid te duren. Er gebeurt schijnbaar niets, de wijzer lijkt onbeweeglijk. Je kunt letterlijk wachten tot je een ons weegt – of nog minder. De wijzer van deze chronometer doet er namelijk duizend jaar over om de cirkel rond te maken. BW (black watch) sleurt je een zwart gat in, een nauwelijks te bevatten ruimte van oneindigheid waarin tijd een abstractie is geworden.

Het zwarte horloge zou een fetisj-object uit een Philip K. Dick-avontuur kunnen zijn, maar als kunstwerk is het een letterlijke en figuurlijke tijdmachine die eindeloos fascineert. Het blijkt moeilijk je weg te rukken uit de greep van BW, maar even verderop in de expositieruimte van galerie West in Den Haag vraagt iets geheel anders om aandacht. Apparation (spectre de 25 tubes) is een koffer, geplaatst in een glazen kist, waarin twee rijen met gekleurde neonlampen zijn geplaatst. Achter deze opstelling staan twee grote TL-buizen die een spookachtige sfeer met wit en blauw licht geven. De neonlampen in de koffer doen onwillekeurig denken aan isotopen, of de kleurenbalk op een monitor. Het ritme van de lampen in de koffer wordt onderbroken door het ontbreken van één buisje in elke rij. Wat de koffer hier doet en wat de betekenis ervan is in relatie tot het zwarte horloge is onduidelijk. Is Apparation (letterlijk: verschijning) een artefact of relikwie uit de toekomst – of juist uit het verleden? Met de wetenschap dat Patrick Bernatchez een liefhebber is van het werk van cineast Stanley Kubrick en met name van 2001: A Space Odyssey, is Apparation misschien makkelijker te plaatsen, maar om dit te kunnen vaststellen, moeten we eerst de andere kunstwerken in ogenschouw nemen. Hoeveel tijd hebben nog?

In een andere ruimte van West vermengt het geratel van een filmprojector zich met haperende stukjes pianomuziek en een onheilspellend geruis. Aangezien het visuele een sterkere aantrekkingskracht heeft op het brein dan het auditieve staan we gebiologeerd te staren naar een bewegend beeld op een scherm. Er is een ruiter te paard in een sneeuwlandschap. Mens en dier lijken de weg kwijt in een volledig wit landschap. Horizon en aarde vormen een geheel in deze white-out condition. De zwarte ruiter en zijn even donkere paard trekken voortdurend op in onbestemde richtingen om uiteindelijk niet meer dan een cirkel te markeren. De beelden zijn zwart-wit, de kwaliteit is grofkorrelig. De film suggereert een flard uit een grijs verleden te zijn. De helmen die ruiter en paard moeten beschermen tegen de niet aflatende sneeuwval, maar blijkbaar niet tegen sneeuwblindheid, zien er echter eigentijds of zelfs, zoals in het geval van de helm van het paard, futuristisch uit. De zwarte ruiter lijkt een tijdreiziger, verstrikt in een voor hem vreemd en vijandig gebied. De soundtrack voor deze barre tocht, die tot een stilstand lijkt te komen, een in de tijd bevroren moment, is hypnotiserend maar verwarrend door de voortdurende onderbrekingen van het pianospel – alsof er een plaat overslaat of blijft hangen in de groef. Achter het filmscherm staan acht draaitafels met zeven grammofoonplaten van Glenn Goulds befaamde uitvoering van de Goldberg Variaties van J.S. Bach. Het vinyl is geprepareerd en slechts enkele tonen zijn hoorbaar in een gemankeerde cadans die helaas iets te geforceerd met ons besef van tijd speelt. De achtste plaat is gemaakt door de Canadese componist Guilaume-van Roberge en bevat gesuis en geruis dat de sfeer van de sneeuwstorm versterkt en daarmee het gesuggereerde narratief op dramatische wijze stuurt en manipuleert.

Niet alleen de zwarte ruiter (boodschapper van onheil?) en zijn paard blijven sneeuwblind en verstrikt in de tijd achter. De beschouwer voelt zich vertraagd en zelfs wat verkleumd na een tijdje te zijn blootgesteld aan deze installatie, die de titel 77K (1er mouvement) draagt. De K verwijst naar eenheid Kelvin, die thermodynamische temperatuur meet. In de cryogene wetenschap is 77K de hypothetische temperatuur die geschikt is om een mens in slapende toestand in vloeibare stikstof in te vriezen. Is bevriezing het lot van ruiter en paard – of zijn ze recentelijk uit hun ijstijd ontwaakt? Wellicht is er geen sprake van een waarachtig landschap en brengt de film de beschouwer op een dwaalspoor en dragen ruiter en paard virtual reality-helmen. Dat zou een aardige omkering zijn, maar uiteindelijk is niets uit te sluiten in het werk van Bernatchez, waarin allegorie en metafoor op verschillende manieren te duiden zijn. Even verderop in galerie West staat de helm van het paard opgesteld, als stille getuige van een reis door tijd en ruimte.

Lost In Time is een werk-in-uitvoering. De expositie met de ondertitel Fraktion 1 zal de komende drie jaar verschillende landen aandoen en in vorm en inhoud veranderen. Galerie West hoopt ter zijner tijd een complete of geheel andere versie te kunnen presenteren. Als de tijd het toestaat, natuurlijk.